فاطمه شعبانی : سالهایی نه چندان دور مردم ارتباط بهتر و نزدیک تری
با طبیعت داشتند. اواخر پاییز و اوایل بهار دسته های پرندگان مهاجر بر آسمان شهرها
سایه می انداختند و زمستانها که برف می آمد در حاشیه جاده ها آهو و میش وگاهی گرگ
و روباه دیده میشد. شهرها گسترش پیدا کرد و دست مردم از طبیعت کوتاه شد. اینجا
بود که باغ وحش جای آن طبیعت بکر و حیواناتش را گرفت. اما آن حیوانات سرزنده رها
در طبیعت کجا و حیوانات خواب آلود و کسل
باغ وحش کجا. مهندس« احمد کرمی» رئیس اداره نظارت بر حیات وحش اداره کل
حفاظت محیطی استان تهران میگوید:« باغ
وحش های تهران تحت کنترل هستند. حیوانات باغ وحش حیواناتی هستند که از طبیعت جدا
شده اند و به همین دلیل این حیوانات آن خوی وحشیگری وچابکی را ندارند.»
شرایط حیات وحش استان تهران چطور است؟
استان تهران از لحاظ تنوع زیستی و تعداد گونه
های حیات وحش از جمله پستانداران، خزندگان و پرندگان از وضعیت خوب و مطلوبی برخوردار
است. ما حتی بعضی از ماههای سال درمراکز آبی پذیرای پرنده های مهاجر هستیم. ما
سالانه پستانداران و گوشت خواران گونه های مختلف را در استان سرشماری میکنیم تا
برآورد جمعیتی از گونه ها داشته باشیم و بدانیم وضعیت تنوع گونه ها چگونه است.
غالبا سرشماری چه موقع انجام میشود و امسال وضعیت چگونه
بود؟
معمولاسرشماری درفصل پاییز و زمستان شروع میشود؛
البته به فراخور مناطق فرق میکند معمولا در مناطق کوهستانی زودتر و درمناطق کویری
دیرتر شروع میشود. زمانی که گله های نرو ماده با هم مواجه میشوند و فصل جفت گیری
است آن موقع سرشماری میکنیم که نرو ماده باهم باشند.
امسال با این هوای خوب و باران فراوانی که داشتیم، زاد
آوری چطور بود ؟
پیش بینی میکنیم امسال زادآوری خیلی خوب باشد چون
مرتع و پوشش گیاهی خوبی داریم. فصل زایمان از نیمه اردبیهشت شروع و تا خردادماه ادامه خواهد داشت. فصل زایمان به
تازگی شروع شده است و برآوردجمعیت بعد از تکمیل زایمان انجام میشود.
سالها قبل مردمی که در مسیر جاده دماوند می رفتند،
در منطقه سرخه حصار کل و میش و آهو را مشاهده میکردند که تا نزدیکی جاده پایین میآمدند،
الان چرا خبری از آنها نیست ؟
اتفاقا الان هم وضعیت همینطور است!. در حاشیه جنگل قوچ
و میش وحشی می آیند، البته معمولا در
مراکز مرکزی بیشترند اگر در حاشیه مناطق بیایند بیشتر به دلیل آب یا غذا است. در
فصول سرد به دلیل سرما و برف شدید علوفه ها و مرتع زیر برف میرود و حیوانات نمیتوانند تغذیه کنند.
اینها یک مهاجرت سالانه از شمال به جنوب دارند از جاهایی که برف سنگین تر است به
جاهایی که برف سبک تر و هوا تقریبا گرم تر است. در استان تهران و در مناطقی مثل
سرخه حصار گسترش شهرها و روستاها و ایجاد جاده، باعث شده ارتباط زیستگاهی قطع و
مسیرهای گذر این حیوانات از شمال به جنوب بسته شود و به اجبار حدود چند هزار راس
میش به حاشیه شهرها در شهر لواسان و در حاشیه شهر ورجین میآیند چون راه ندارند به
عرصه های پایینتر بروند و امکان تلفات جاده ای است،
محیط بانهای ما به صورت دستی
به اینها علوفه میرسانند. درچند سال گذشته به دلیل خشکسالی که داشتیم ما برای این
حیوانها چشمه ها را لایه روبی و ایجاد آبشخور سیمانی کردیم تا از آب آن تغذیه کنند.
خصوصا در منطقه دشت ورامین ما به وسیله دستی و ماشین آلات و تانکر آب میبردیم و آبشخورها را پر میکردیم
تا این حیوانات مشکل آبی نداشته باشند.
با توصیفاتی که شما کردید آیا ما نمیتوانیم از حیات
وحش تهران جاذبه توریستی درست کنیم؟
معمولا افراد برای تماشا و مطالعه میآیند. در اطراف
شهر لواسان و ورجین حیوانات تا پشت شهر می آیند شما اگر کنار جاده بایستید میتوانید
حیات وحش را ببینید. خیلی ها برای تماشا میآیند و از دیدن حیوانات لذت میبرند.
نمیشود یکطور ارتباط را نزدیکتر کنیم، به جای
اینکه ما بچه هایمان را به باغ وحش ببریم بتوانیم بچه ها را به مناطق حفاظت شده ببریم
تا هم ارتباط برقرار کنند و هم از نزدیک با حیوانات در محیط طبیعی آشنا شوند.؟
همین اتفاق دارد میافتد! در منطقه خجیر و سرخه
حصار، خصوصا در این فصل ما مدارسی داریم که با ما هماهنگ میکنند یا خانواده ها از
ما مجوز ورود به منطقه را میگیرند و ما اجازه میدهیم و اینها میآیند و تماشا میکنند
و از تماشای حیوانات لذت میبرند. معمولا در منطقه ورجین فصل زمستان این اتفاق میافتد
خصوصا زمانی که برف میآید حیوانات از بالا دست به پایین و کنار شهر میآیند و به راحتی
میشود آنها را تماشا کرد ما برنامه هایی داشتیم که مدارس دانش آموزان را آوردند و
با کمک این دانش آموزان علف دهی داشتیم و بچه ها تماشا کردند و عکس گرفتند.
برویم سراغ باغ وحشهای موجود در تهران، به حوزه
کاری شما مربوط میشود؟
بله در حوزه کاری ما است. معمولا حیوانات موجود در باغ
وحش حیواناتی هستند که به دلایل مختلف از طبیعت دور شده اند مثلا حیوان زخمی بوده
یا حیوان پرورشی بوده است و نمیتواند به طبیعت برگردد و به اجبار گونه های مختلف
حیوانات را در شهر تحویل باغ وحشهای مجازمیدهند. ما استانداردهای خاص خودمان را
داریم و باغ وحش مجاز باید استانداردهای
خاص را داشته باشند،مثلا میگوییم برای هر راس قوچ یا میش باید 100 متر مربع داشته
باشیدتا حیوان بتواند به راحتی بگردد، اگر باغ وحش فضای استاندارد را داشته باشند
تحویل آنها میدهیم.
کسانی که برای بازدید به باغ وحشها میروند گلایه دارند
که وضعیت باغ وحش های ما خیلی خوب نیست! حیوانها همگی خمار و بیحال هستند انگار
حالشان خوب نیست؟
قاعدتا حیوانات باغ وحش با حیوانی که شما در طبیعت
می بینید تفاوت دارند. حیوانی که شما در طبیعت میبیند بادیدن شما فرار میکند و چند
متردور میشود، این حیوانات به دلایلی که عرض کردم از طبیعت دور شده است و نمیتواند
برگردند و قابلیت رهاسازی در طبیعت را ندارند. به طور مثال متاسفانه بعضی مردم بره
ها را که میبینند فکر میکنند از مادرشان جدا شده و تنها هستند –
باوجودی که ممکن است مادرش چند صد متر آن ورتر باشد- این بره ها را میگیرند و به
خانه هایشان میبرند و در خانه هایشان نگه داری میکنند وقتی این بره بزرگتر می شود چون این حیوان، حیوان
وحشی است مثل گوسفند و بز اهلی نیست که بتوانید در طویله نگهش دارند، نگهداری اش
سخت و مشکل میشود از طرفی این حیوان ممکن است نتواند به طبیعت برگردد چون نمی
تواند نیازهای زیستی اش را در طبیعت فراهم کند چون تربیت نشده و پیش مادرش آموزش ندیده
است که بتواند خودش را حفظ کند بلاجبار ما اینها را تحویل این مراکز مجاز میدهیم
که نگهداری شوند و شرایط زندگی برایشان
پیش بیاید.
نظارتی برکار باغ وحش ها میشود ؟ وضعیت سلامت این
حیوانات چک و کنترل میشود؟
قاعده براین است که باغ وحش ها باید هر سه ماه گونه
هایشان را به ما اعلام کنند، اگر تلفاتی داشته اند، خروجی و ورودی و یا احیانا اگر
بیماری داشتند تمام اینها را به ما اعلام میکنند و کارشناسان ما چه در سطح استان چه
درسطح شهرستان بازدید میکنند و گزارش میدهند و اگر خدای نکرده قصوری ببیند اخطار
داده میشود تا مشکل رفع گردد. خیالتان راحت شرایط اینها کاملا کنترل میشود، ما
در تهران باغ وحش ارم و باغ پرندگان لویزان را داریم که زبانزد هستند.
به نظرمی رسد وضعیت حیوانات باغ پرندگان بهتر از
پارک ارم است،حیوانات باغ ارم انگار حالشان خوب نیست و روبه راه نیستند؟
شما نمیتوانید از یک باغ وحش، پارک ملی آفریقا را
توقع داشته باشید! حیوانات باغ وحش حیواناتی هستند که از طبیعت جدا شده اند و به
همین دلیل این حیوانات آن خوی وحشیگری وچابکی را- چه حیوانات گوشت خوار چه علف خوار-
ندارند. مثلا در طبیعت یک قوچ یا میش تا شما را میبیند میدود و سریع فرار میکند
و راه کوه را پیش میگیرد و دور میشود این حیوان در طبیعت این طور تربیت شده و آموزش
دیده است اما حیوانی که در باغ وحش است این حیوان از طبیعت خارج شده است. مثلا
ببری که درباغ وحش میبینید انتظار دارید با دیدن شما حمله کند این ببر خوی وحشیگریاش
سرکوب شده و از طبیعت جدا شده است. تازه بعضی از این گونهها پرورشی هستند. در
کشورهای خارجی که درکار پرورش هستند اینها یک یا چند جفت مولد از طبیعت میگیرند
بعد ازآن مولدها حیوان میگیرند و این پرورشی ها را به باغ وحش ها میفروشند، این
حیوان در طبیعت بزرگ نشده که خوی وحشیگری داشته باشد.